Reactie op:
Meesterwerken zonder publiek–Tien jaar na Rotterdam Culturele Hoofdstad (2001), De Groene Amsterdammer 30 maart, Floor Milikowski.
'Wat doe je met een havenstad in verval? Vol inzetten op kunst en cultuur. Maar wat is er tien jaar na Rotterdam culturele hoofdstad van Europa nog over van de kunstscene? 'De energie van toen is er niet meer.'
In haar artikel ‘Meesterwerken zonder publiek’ schets Floor Milikowski Rotterdam als een culturele woestijn, een lege vlakte. Aan de oppervlakte is dat misschien ook, en waait een stevige zeewind door de lege straten. Floor speelt wel vals. Loop eens op een willekeurige avond door de straten – buiten de toeristen zone uiteraard – in Amstedam. Geen hond op straat! Rotterdam geeft zichzelf niet zo gemakkelijk, dat is een afschuwlijk trekje, maar als je de moeite neemt en wat dieper graaft vind je een zeer rijke internationale subcultuur. Wij van Fucking Good Art hebben twee jaar op een rij deze subcultuur in kaart gebracht. Wij kwamen op 73 esthetische of culturele zones voor hedendaagse kunst. Niet niks voor een stad met iets meer dan een half miljoen inwoners. Wij keken verder dan museum Boijmans, Witte de With en het handjevol commerciele galeries. Wie actief deelneemt aan het presenteren of andere manier steunen van hedendaagse kunst staat op onze kaart. Dit zijn naast de instituten en galeries 20 projectruimtes of non-profit kunstenaarsinitiatieven, 9 kleine uitgevers en kunsttijdschriften, 9 collectieve ateliergebouwen met activiteiten, en 3 web-based projecten. Jammer dat geen van de geinterviewden van Het Wilde Weten of V2 Floor Milikowski daar op heeft gewezen.
Een goede vriend en kunstenaar gaf ooit eens de rake typering: Rotterdam heeft een “snijbloemencultuur.”, alles is kortetermijn denken, gericht op festivals en ‘dagjesmensen’. En kunstenaars (het intellectuele, en bijna enige publiek) zijn opportunisten, een stad die niet goed voor haar kunstenaars zorgt en niet genoeg kansen biedt, dan vertrekken wij toch gewoon naar een andere. Rond 2007, meen ik, begon de grote uittocht; naar Berlijn en naar andere grote steden zoals Brussel. Op zoek naar een opwindende internationale kunstscene met wel kansen en een interessant discours, goedkope woningen en ateliers, barretjes en een bohemien stadsleven. Berlijn is vergeleken met Rotterdam in diezelfde tien jaar tijd uitgegroeid tot dé culturele hoofdstad van Europa. Berlijn zegt de burgemeester Klaus Wowereit ‘ist arm aber sexy’. Er is hier nog veel mogelijk, maar geen cent te verdienen. Er wonen volgens een schatting van het blad Zitty meer dan 20.000 creatieven, zo’n 300 commerciele galeries hebben hun deuren geopend, en meer dan 60 initiatieven van kunstenaars en curatoren zijn actief. Daar kan geen andere Europese stad tegenop, ook onze culturele hoofdstad Amsterdam niet.
De jaren negentig waren de “Golden Years”. Er was heel veel mogelijk in het “Kremlin aan de Maas” zoals het Rotterdam van burgemeester Bram Peper toen werd genoemd. De Witte de With onder bevlogen leiding van Chris Dercon verknoopte de Nederlandse kunst met de internationale kunstwereld. We waren zeer internationaal. De jaren negentig waren ook de jaren van het IFFR van Simon Fields, die samen met Chris Dercon exploding cinema hadden geinitieerd. Dit waren belangrijke tentoonstellingen die ‘cinema’ toonden in het museum, en de discussie op gang brachten over ‘moving image’, en de relatie kunst en visueel onderzoek. In de lege havenloodsen hadden kunstenaars enorme ateliers, gratis of toch bijna voor niks. Er werden in de grote gebouwen van de vijf kunstenaarscollectieven geweldige tentoonstellingen, performances, en feesten georganiseerd. Door de residency-programma’s van deze collectieven en het CBK groeide gestaag een zeer interessante internationale scene. Iedereen deed-het-zelf en we groeiden met elkaar op. Vrije jongens waren wij. Nu is Rotterdam de stad van ‘zero tollerence’, de straten zijn schoon geveegd, de junks met dwang omgeschoold tot straatveger en , hun tehuis de Paulus Kerk platgegooid, de rafelranden recht geknipt, en de vrije ruimte voor improvisatie dichtgespijkerd. Katendrecht is opgeruimd en sindsdien heeft de grootste haven van Europa geen hoerenbuurt meer. Nog een voorbeeld. AVL-ville, een autarkische vrijstaat in wording van Joep van Lieshout, opgericht in het culturele jaar 2001, werd door de Brandweer na een aantal maanden weer gesloten. Sindsdien is het stil geworden in Rotterdam, omdat niks meer kan en mag. Er begon een stevige populistische wind te waaien door de straten van het museumkwartier, en met deze wind verdween de ambitie om van Rotterdam een “serieuse” kunststad te maken. 2001 was het begin van de festivals – Rotterdam heeft er ongeveer 20 - en Disneyficatie. Marcel Möring schreef het zeer kritische stuk Rotterdam grossiert in goedkoop ondergoed (NRC Handelsblad, 19-09-2009). De in 2002 aangestelde directeur van Witte de With Catherine David (curator van de Documenta X) gooide na drie jaar de handoek in de ring en vetrok naar Parijs. Haar programma zou volgens de populisten te intellectueel zijn. Haar antwoord: kunst is geen toerisme.
Wat misschien niet veel mensen weten, is dat veel van de curatoren van de instituten niet in Rotterdam (blijven) wonen, maar in Amsterdam, Brussel of Berlijn. Zo zal het nooit lukken. Als zij zich niet meer willen engageren met de stad en er niet in geloven, wie dan wel? De kunstenaars! De subcultuur zorgt al meer dan 25 jaar voor continuiteit, vernieuwing, en internationale uitwisseling. Maar hoe lang gaan we dat nog doen, er komt toch niemand kijken. Rotterdam is in tien jaar tijd een hele saaie stad geworden, en de internationale kunstscene vermoord. Tijd om te vertrekken, bijvoorbeeld naar de hoofdstad van Europa.
RH
 |
| Marcel Möring - Rotterdam grossiert in goedkoop ondergoed (NRC Handelsblad, 19-09-2009) |
